«اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی»
استاد ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی:
«اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی» بیانگر انسان آرمانی است
12 خرداد 1389 ساعت 9:00
خبرنگار : آناهید خزیر
استاد ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی در نشست نقد و بررسی کتاب «اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی» گفت: پهلوانان مرکز اخلاق جامعه به‌شمار می‌روند؛ برجسته‌ترین قسمت کتاب که هدف نویسنده نیز بر آن استوار بوده، بخش ابرپهلوانان است و ایده آن به عنوان انسان آرمانی می‌تواند درس‌هایی را به خواننده آموزش دهد./
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی» عنوان نشست سرای اهل قلم بود که عصر روز دوشنبه 10 خردادماه برگزار شد. دکتر شروین وکیلی (نویسنده کتاب)، دکتر مهدی ماحوزی و یاسر هدایتی کارشناسانی بودند که در این نشست به موضوع کتاب اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی پرداختند.
دکتر امیرحسین ماحوزی استاد ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی سخنانش را با ابیاتی از مثنوی مولانا آغاز کرد و گفت: عشق به طرز عجیبی همراه پهلوانان ایرانی است و تعریف اخلاقی، ادبی و انسانی از عشق در کتاب «اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی» به روشنی آشکار است. پهلوانان قهرمانانی محسوب می‌شوند که هدف و گونه‌ای مشخص دارند و بر اساس عرفان ایرانی عشق عرصه‌ای است که من را با من روبه‌رو می‌کند.
وی افزود: در بخش شاه‌پهلوانان با جمشید روبه‌رو می‌شویم. جمشید از پیمانی سخن میگوید که دزدیده شده و 13 سال در تاریکی پیش می‌رود تا پیمان را بیابد و پیمانی که مردم روزگارش گم کرده بودند به آنان بازگرداند. در این کتاب عمقی که درباره پهلوانان بحث شده در ادبیات نیز صحبت شده است. پهلوان در جنگ به یک نبرد درونی کشیده و این مبارزه عرصه‌هایی است که به کندوکاو درون منتهی می‌شود.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: کسی که خود را می‌شناسد می‌تواند خدا را نیز بشناسد. مبارزه با اژدها در ادبیات و عرفان تعابیر درونی دارد. پهلوان در مفهوم بزرگ‌تر و ابرپهلوان کسی است که وقتی وارد عرصه گیتی می‌شود همه چیز متفاوت است. این کتاب درس بزرگ ادیبانه‌ای به خواننده می‌دهد و بزرگ‌ترین حسن آن نگاه نویسنده به مفهوم پهلوان است.
وی افزود: پهلوان توانایی انسان خاصی را به تصویر می‌کشد که ابعاد مختلف را دربرمی‌گیرد. حسن کتاب وکیلی این است که در میان رشته‌های بین‌رشته‌ای کار شایسته‌ای را ارایه داده است. مطالعات تاریخی، روان‌شناسی، زیست‌شناسی، علوم‌انسانی و... کمک کرده تا بتواند به نتایجی دست یابد که پیش از این کار نشده است.
ماحوزی یادآور شد: تحلیل و برداشت‌هایی که فارغ از برداشت‌های دیگران بوده در این کتاب مشاهده می‌شود و نوشته‌هایی که سال‌ها در آن پژوهش کرده با یک تحلیل و بیانی شیوا به زیبایی به تصویر کشیده شده است. در این کتاب درباره پهلوان منابع مهم و اصلی را می‌بینید که حضور نگارنده در آن به روشنی واضح است و بر اساس یک بازتعریف بسیار موثر بیان شده است. آن چیزی که ما گم کرده‌ایم را به ما بازمی‌گرداند و جای قدردانی دارد.
وی افزود: وکیلی در این کتاب به نتایجی دست یافته که دور دست نیست و در زندگی عملی ما با آن سروکار داریم. در ادبیات و عرفان ایرانی نیز سعی بر این است که بازتعریفی درباره پهلوان و نقش آن در عرفان ایرانی ارایه شود. این کار تنها یک آغاز نیست بلکه توانسته کدگذاری خوبی داشته باشد، همچنین کتاب ساختار منسجمی دارد.
وی پیشنهادی در تقسیم‌بندی کتاب ارایه داد و گفت: بهتر است تقسیم بندی برای کتاب صورت گیرد که تمام پهلوانان در آن گنجانده شوند. بر اساس حماسه ایرانی هنوز می‌توانیم پهلوانان را رده‌بندی کنیم مانند خاندان گودرز و توس که برای آنها هم ساختار مشخصی آورده شود.
ماحوزی یادآور شد: برجسته‌ترین قسمت کتاب که هدف نویسنده نیز بر آن استوار بوده، بخش ابرپهلوانان است و ایده آن به عنوان انسان آرمانی می‌تواند درس‌هایی را به خواننده آموزش دهد. یک بخش برجسته دیگر کتاب نیز شاه پهلوانان است که با یک نگرش تاریخی از کوروش به عنوان یک ابرپهلوان نام می‌برد، پادشاهی که توانست نظمی نوین را بگستراند.
وی افزود: تعجب‌آور است که در بخش پهلوانان شهید این کتاب از ایرج نامی برده نشده است. اگر ایرج بود ساختارهای کتاب به شکل دیگری چیده می‌شد. سهراب می‌تواند انسان بی‌گناهی باشد زیرا پهلوانان شهید مظلوم‌اند. دو رگه بودن از اشتراکات شخصیتی ایرج و سهراب است زیرا هر دو همسری از برون مرز داشتند.
وی افزود: هنر خیانت، درباره ایرج صدق می‌کند، آرش در تمام ساختارهای کتاب وجود دارد. آرش از پهلوانان کوچ‌گر بوده و در دسته پهلوانان شهید قرار دارد و سیاوش و سهراب پهلوان شهیدی محسوب می‌شوند که در جوامع کشاورزی بالنده شده‌اند. هنوز این ساختار می‌تواند درباره ایرج بررسی شود. هنگامی که به اساطیر می‌نگریم می‌بینیم که در اساطیر ایرانی پسرکشی و در اساطیر یونانی پدرکشی وجود دارد. مبنای اساطیر سیاه و سفید دیدن است و می‌توان نیک و بد را از هم تفکیک کرد.
وی افزود: ابرپهلوان کسانی اند که وارد قلمرو جهان می‌شوند و تغییراتی ایجاد می‌کنند. ابرپهلوانان مفهوم سرنوشت را می‌دانند. ابرپهلوان یک جنگ‌جوست ولی بسیار پیچیده است و با یک الگو نمی‌توان آن را به تصویر کشید. همواره یک عنصر گناه دارند که این مسأله سوال برانگیز است ولی جوانمردی در تمام مراحل زندگی آنها وجود دارند.
این استاد دانشگاه گفت: ابرپهلوان خردی دارند که برتر و فراتر از یک انسان می‌اندیشند و گام‌های محکمی برمی‌دارند و شبیه ما می‌شوند زیرا آن‌قدر دوردست نیستند و ما احساس نزدیکی با آنها می‌کنیم و ویژگی شخصیتی ملموسی دارند. آنها آیین‌های بزم را به اندازه رزم می‌دانند و در نبرد بسیار محکم و کوشا هستند و جهان‌بینی استواری دارند. بین ابرپهلوانان رستم بسیار آزاد و بسیار ایرانی است.
وی افزود: بخشی که در مبارزه رستم و اسفندیار مشاهده می‌شود نشان می‌دهد که ما این پهلوانان را در بزنگاه‌ها می‌بینیم جاهایی که خوب برخورد کردند و با یک آزاداندیشی نقد شده‌اند و در جاهایی رفتار پسندیده‌ای نداشتند، زمانی که رستم گناه کرده دروغی است که به سهراب میگوید، اسیر را می‌کشد و در کین‌خواهی سیاوش آتش می‌زند. شخصیت زال جای تحلیل دارد و اوج بدنامی هستی است که رستم تسلیم آن شود.
ماحوزی خاطرنشان کرد: رستم در نبرد با سهراب امیدوار است که کشته شود زیرا نامش دچار ننگ نمی‌شود و می‌خواهد اسفندیار کشته شود و این راهی است که زال به او پیشنهاد می‌کند. نام در نزد رستم بسیار مهم محسوب می‌شود. رستم مجموعه‌ای از نیروهاست و می‌تواند برای انسان امروزی الگو باشد. با تحلیل شرایط خاص زندگی می‌توان این الگو را دریافت.
کتاب «اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی» توسط انتشارات پازینه منتشر شده است. این کتاب نخستین جلد از مجموعه‌ای سه جلدی درباره صورت‌بندی اساطیر ایرانی است. جلدهای دوم و سوم این مجموعه (اسطوره‌شناسی ایزدان ایرانی- زندِ گاهان: شرحی بر سروده‌های اشو زرتشت) نیز در دست تدوین است و احتمالا طی سال جاری توسط همین ناشر به بازار کتاب عرضه خواهد شد.
کتاب اسطوره‌شناسی پهلوانان ایرانی ساختارشناسی روایت‌های پهلوانی را در ایران مورد بررسی قرار می‌دهد، عناصر و مضمون‌های کلیدی آن را تبارشناسی می‌کند و در نهایت به مدلی فراگیر از پنج رده اصلی از پهلوانان ایرانی منتهی می‌شود. نگارنده در این کتاب مفهوم ابرپهلوانان را بیان کرده که گویا تنها در اساطیر ایرانی وجود داشته باشند و پیکربندی آن درباره رستم و اسفندیار به طور مقایسه‌ای بررسی شده و ارتباط آن با مفهوم جنگجو بررسی می‌شود.
کد مطلب: 71482
آدرس مطلب: http://www.ibna.ir/vdcb5abz.rhb8wpiuur.html
